IQBAL IQBAL

سوال دوم

چہ بحر است این کہ علمش ساحل آمد

ز قعر او چہ گوھر حاصل آمد

جواب

حیات پر نفس بحر روانی

شعور آگہے او را کرانی

چہ دریائی کہ ژرف و موج داراست

ہزاران کوہ و صحرا بر کنار است

مپرس از موجہای بیقرارش

کہ ہر موجش برون جست از کنارش

گذشت از بحر و صحرا را نمی داد

نگہ را لذت کیف و کمی داد

ہر آن چیزی کہ آید در حضورش

منور گردد از فیض شعورش

بخلوت مست و صحبت ناپذیر است

ولی ہر شی ز نورش مستنیر است

نخستین می نماید مستنیرش

کند آخر بہ آئینی اسیرش

شعورش با جہان نزدیک تر کرد

جہان او را ز راز او خبر کرد

خرد بند نقاب از رخ گشودش

ولیکن نطق عریان تر نمودش

نگنجد اندرین دیر مکافات

جہان او را مقامی از مقامات

برون از خویش می بینی جہانرا

در و دشت و یم و صحرا و کان را

جہان رنگ و بو گلدستۂ ما

ز ما آزاد و ھم وابستۂ ما

خودی او را بیک تار نگہ بست

زمین و آسمان و مہر و مہ بست

دل ما را بہ او پوشیدہ راہی است

کہ ہر موجود ممنون نگاہی است

گر او را کس نبیند زار گردد

اگر بیند، یم و کہسار گردد

جہان را فربہی از دیدن ما

نہالش رستہ از بالیدن ما

حدیث ناظر و منظور رازی است

دل ہر ذرہ در عرض نیازی است

ق

تو اے شاہد مرا مشہود گردان

ز فیض یک نظر موجود گردان

کمال ذات شی موجود بودن

برای شاہدی مشہود بودن

زوالش در حضور ما نبودن

منور از شعور ما نبودن

جہان غیر از تجلی ہای ما نیست

کہ بی ما جلوۂ نور و صدا نیست

تو ہم از صحبتش یاری طلب کن

نگہ را از خم و پیچش ادب کن

یقین میدان کہ شیران شکاری

درین رہ خواستند از مور یاری

بیاری ہای او از خود خبر گیر

تو جبریل امینی بال و پر گیر

بہ بسیاری گشا چشم خرد را

کہ دریابی تماشای احد را

نصیبب خود ز بوی پیرہن گیر

بہ کنعان نکہت از مصر و یمن گیر

خودی صیاد و نخچیرش مہ و مہر

اسیر بند تدبیرش مہ و مہر

چو آتش خویش را اندر جہان زن

شبیخون بر مکان و لامکان زن