IQBAL IQBAL

اندرز میر نجات نقشبند المعروف

اندرز میر نجات نقشبند المعروف بہ بابای صحرائی کہ برای مسلمانان ہندوستان رقم فرمودہ است

اے کہ مثل گل ز گل بالیدہ ئی
تو ھم از بطن خودی زائیدہ ئی

از خودی مگذر بقا انجام باش
قطرہ ئی می باش و بحر آشام باش

تو کہ از نور خودی تابندہ ئے
گر خودی محکم کنی پایندہ ئی

سود در جیب ہمین سوداستی
خواجگی از حفظ این کالاستی

ہستی و از نیستی ترسیدہ ئی
اے سرت گردم غلط فہمیدہ ئی

چون خبر دارم ز ساز زندگی
با تو گویم چیست راز زندگی

غوطہ در خود صورت گوہر زدن
پس ز خلوت گاہ خود سر بر زدن

زیر خاکستر شرار اندوختن
شعلہ گردیدن نظرہا سوختن

خانہ سوز محنت چل سالہ شو
طوف خود کن شعلہ ی جوالہ شو

زندگی از طوف دیگر رستن است
خویش را بیت الحرم دانستن است

پر زن و از جذب خاک آزاد باش
ہمچو طایر ایمن از افتاد باش

تو اگر طایر نہ ئی اے ہوشمند
بر سر غار آشیان خود مبند

اے کہ باشی در پی کسب علوم
با تو می گویم پیام پیر روم

"علم را بر تن زنی مارے بود
علم را بر دل زنی یارے بود"

آگہی از قصہ ی آخوند روم
آنکہ داد اندر حلب درس علوم

پاے در زنجیر توجیہات عقل
کشتیش طوفانی"ظلمات" عقل

موسی بیگانہ سیناے عشق
بے خبر از عشق و از سوداے عشق

از تشکک گفت و از اشراق گفت
وز حکم صد گوہر تابندہ سفت

عقدہ ہای قول مشائین گشود
نور فکرش ہر خفی را وانمود

گرد و پیشش بود انبار کتب
بر لب او شرح اسرار کتب

پیر تبریزی ز ارشاد کمال
جست راہ مکتب ملا جلال

گفت این غوغا و قیل و قال چیست
این قیاس و وہم و استدلال چیست

مولوی فرمود نادان لب ببند
بر مقالات خردمندان مخند

پاے خویش از مکتبم بیرون گذار
قیل و قال است این ترا با وی چہ کار

قال ما از فہم تو بالاتر است
شیشہ ی ادراک را روشنگر است

سوز شمس از گفتہ ی ملا فزود
آتشے از جان تبریزی گشود

بر زمین برق نگاہ او فتاد
خاک از سوز دم او شعلہ زاد

آتش دل خرمن ادراک سوخت
دفتر آن فلسفی را پاک سوخت

مولوی بیگانہ از اعجاز عشق
ناشناس نغمہ ہای ساز عشق

گفت این آتش چسان افروختی
دفتر ارباب حکمت سوختی

گفت شیخ اے مسلم زنار دار
ذوق و حال است این ترا با وی چہ کار

حال ما از فکر تو بالاتر است
شعلہ ی ما کیمیای احمر است

ساختی از برف حکمت ساز و برگ
از سحاب فکر تو بارد تگرگ

آتشے افروز از خاشاک خویش
شعلہ ئی تعمیر کن از خاک خویش

علم مسلم کامل از سوز دل است
معنی اسلام ترک آفل است

چون ز بند آفل ابراہیم رست
در میان شعلہ ہا نیکو نشست

علم حق را در قفا انداختی
بہر نانی نقد دین در باختی

گرم رو در جستجوی سرمہ ئی
واقف از چشم سیاہ خود نہ ئی

آب حیوان از دم خنجر طلب
از دہان اژدہا کوثر طلب
ق

سنگ اسود از در بتخانہ خواہ
نافہ ی مشک از سگ دیوانہ خواہ

سوز عشق از دانش حاضر مجوی
کیف حق از جام این کافر مجوی

مدتی محو تک و دو بودہ ام
رازدان دانش نو بودہ ام

باغبانان امتحانم کردہ اند
محرم این گلستانم کردہ اند

گلستانے لالہ زار عبرتے
چون گل کاغذ سراب نکہتے

تا ز بند این گلستان رستہ ام
آشیان بر شاخ طوبی بستہ ام

دانش حاضر حجاب اکبر است
بت پرست و بت فروش و بتگر است

پا بزندان مظاہر بستہ ئی
از حدود حس برون نا جستہ ئی

در صراط زندگی از پا فتاد
بر گلوی خویشتن خنجر نہاد

آتشے دارد مثال لالہ سرد
شعلہ ئی دارد مثال ژالہ سرد

فطرتش از سوز عشق آزاد ماند
در جہان جستجو ناشاد ماند

عشق افلاطون علت ہای عقل
بہ شود از نشترش سودای عقل

جملہ عالم ساجد و مسجود عشق
سومنات عقل را محمود عشق

این می دیرینہ در میناش نیست
شور"یارب"، قسمت شبہاش نیست

قیمت شمشاد خود نشناختی
سرو دیگر را بلند انداختی

مثل نے خود را ز خود کردی تہی
بر نوای دیگران دل می نہی

اے گدای ریزہ ئی از خوان غیر
جنس خود می جوئی از دکان غیر

بزم مسلم از چراغ غیر سوخت
مسجد او از شرار دیر سوخت

از سواد کعبہ چون آہو رمید
ناوک صیاد پہلویش درید

شد پریشان برگ گل چون بوی خویش
اے ز خود رم کردہ باز آ سوی خویش

اے امین حکمت ام الکتاب
وحدت گمگشتہ ی خود بازیاب

ما کہ دربان حصار ملتیم
کافر از ترک شعار ملتیم

ساقی دیرینہ را ساغر شکست
بزم رندان حجازی بر شکست

کعبہ آباد است از اصنام ما
خندہ زن کفر است بر اسلام ما

شیخ در عشق بتان اسلام باخت
رشتہ ی تسبیح از زنار ساخت

پیر ہا پیر از بیاض مو شدند
سخرہ بہر کودکان کو شدند

دل ز نقش لاالہ بیگانہ ئی
از صنم ہای ہوس بتخانہ ئی

می شود ھر مو درازی خرقہ پوش
آہ ازین سوداگران دین فروش

با مریدان روز و شب اندر سفر
از ضرورت ہای ملت بے خبر

دیدہ ہا بے نور مثل نرگس اند
سینہ ہا از دولت دل مفلس اند

واعظان ہم صوفیان منصب پرست
اعتبار ملت بیضا شکست

واعظ ما چشم بر بتخانہ دوخت
مفتی دین مبین فتوی فروخت

چیست یاران بعد ازین تدبیر ما
رخ سوی میخانہ دارد پیر ما