IQBAL IQBAL

نمودار شدن خواجۂ اہل فراق ابلیس

صحبت روشندلان یک دم، دو دم

آن دو دم سرمایۂ بود و عدم

عشق را شوریدہ تر کرد و گذشت

عقل را صاحب نظر کرد و گذشت

چشم بر بربستم کہ با خود دارمش

از مقام دیدہ در دل آرمش

ناگہان دیدم جہان تاریک شد

از مکان تا لامکان تاریک شد

اندر آن شب شعلہ ئی آمد پدید

از درونش پیر مردی بر جہید

یک قبای سرمہ ئی اندر برش

غرق اندر دود پیچان پیکرش

گفت رومی خواجۂ اہل فراق

آن سراپا سوز و آن خونین ایاق

کہنۂ کم خندۂ اندک سخن

چشم او بینندۂ جان در بدن

رند و ملا و حکیم و خرقہ پوش

در عمل چون زاہدان سخت کوش

فطرتش بیگانہ ذوق وصال

زہد او ترک جمال لایزال۔

تا گسستن از جمال آسان نبود

کار پیش افکند از ترک سجود

اندکے در واردات او نگر

مشکلات او ثبات او نگر

غرق اندر رزم خیر و شر ہنوز

صد پیمبر دیدہ و کافر ہنوز

جانم اندر تن ز سوز او تپید

بر لبش آہی غم آلودی رسید

گفت و چشم نیم وا بر من گشود

"در عمل جز ما کہ بر خوردار بود

آنچنان بر کار ہا پیچیدہ ام

فرصت آدینہ را کم دیدہ ام

نے مرا افرشتہ ئی نے چاکری

وحی من بے منت پیغمبری

نے حدیث و نے کتاب آوردہ ام

جان شیرین از فقیہان بردہ ام

رشتۂ دین چون فقیہان کس نرشت

کعبہ را کردند آخر خشت خشت

کیش ما را اینچنین تأسیس نیست

فرقہ اندر مذہب ابلیس نیست

در گذشتم از سجود اے بیخبر

ساز کردم ارغنون خیر و شر

از وجود حق مرا منکر مگیر

دیدہ بر باطن گشا ظاہر مگیر

گر بگویم نیست این از ابلہی است

زانکہ بعد از دید نتوان گفت نیست

من "بلے" در پردۂ "لا" گفتہ ام

گفتۂ من خوشتر از نا گفتہ ام

تا نصیب از درد آدم داشتم

قہر یار از بہر او نگذاشتم

شعلہ ہا از کشتزار من ارمن دمید

او ز مجبوری بہ مختاری رسید

زشتی خود را نمودم آشکار

با تو دادم ذوق ترک و اختیار

تو نجاتے دہ مرا از نار من

وا کن اے آدم گرہ از کار من

ایکہ اندر بند من افتادہ ئی

رخصت عصیان بہ شیطان دادہ ئی

در جہان با ہمت مردانہ زی

غمگسار من ز من بیگانہ زی

بے نیاز از نیش و نوش من گذر

تا نگردد نامہ ام تاریک تر

در جہان صیاد با نخچیرہاست

تا تو نخچیری بہ کیشم تیر ہاست

صاحب پرواز را افتاد نیست

صید اگر زیرک شود صیاد نیست"

گفتمش "بگذر ز آئین فراق

ابغض الاشیاء عندی الطلاق"

گفت "ساز زندگی، سوز فراق

اے خوشا سر مستی روز فراق

بر لبم از وصل می ناید سخن

وصل اگر خواھم نہ او ماند نہ من"

حرف وصل او را ز خود بیگانہ کرد

تازہ شد اندر دل او سوز و درد

اندکی غلطید اندر دود خویش

باز گم کردید اندر دود خویش

نالہ ئی زان دود پیچان شد بلند

اے خنک جانی کہ گردد درد مند